Ευστράτιος Εμμ. Καλογερίδης
«Ο Σπουδαγμένος Μουσικός της Σητείας»
(1883 – 1960)

Γράφει ο Γρηγόρης Ιωαν. Αλυσσανδράκης

Ο Ευστράτιος Καλογερίδης υπήρξε ένας αληθινός Πρωτομάστορας της Κρητικής Μουσικής, στον οποίο οφείλουμε πάρα πολλά.
Γεννήθηκε το 1883 στην Σητεία του Νομού Λασηθίου. Ο πατέρας του Εμμανουήλ Καλογερίδης ήταν σχολάρχης και στην συνέχεια τελώνης.
Ο Ευστράριος Καλογερίδης ήταν πολύ καλός μαθητής αν και εκείνα τα χρόνια ήταν δύσκολα.
Το 1910 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, προκειμένου να σπουδάσει Χημεία κάτι όμως που δεν έγινε ποτέ μιας και τον κέρδισε η μεγάλη του αγάπη, η μουσική!
Έτσι σπούδασε μουσική στο Παρίσι και επιστρέφοντας στην Κρήτη το 1915 άσκησε το επάγγελμα του φωτογράφου (μιας άλλης μεγάλης του αγάπης) στο προάστιο Πόρος στο Ηράκλειο.
 Σήμερα στο προάστιο αυτό υπάρχει και η στάση των αστικών λεοφορείων με το όνομα «Καλογερίδης» προς τιμήν του.
Η τεράστια μουσική παιδεία που είχε αποκτήσει δεν μπορούσε να περάσει απαρατήρητη κι έτσι πολύ σύντομα ανέλαβε την διεύθυνση της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Ηρακλείου ανεβάζοντάς την στο επίπεδο Μεγάλης Ορχήστρας.
Το μεγαλύτερο όμως έργο που επιτέλεσε ο άνθρωπος αυτός όπως είπαμε και στην πρώτη παράγραφο ήταν η συλλογή και καταγραφή όλων των μελωδιών της γενέτειράς του (Σητεία)
 και της ευρύτερης περιοχής, τις οποίες κατέγραψε σε παρτιτούρες και έτσι έμαθαν και θα μαθαίνουν οι επόμενες γενιές τις αυθεντικές μελωδίες της Ανατολικής Κρήτης.
Εκτός από τον πυρίχιο τον οποίο αν γνωρίζουμε σήμερα είναι κάτι που οφείλουμε στον Ευστράτιο Καλογερίδη,
ο αξεπέραστος αυτός μουσικός βρήκε και την αυθεντική μελωδία του Ερωτόκριτου την οποία συμπεριέλαβε στις παρτιτούρες του.
Χάρη στη μέριμνα της κόρης του Αλίκης οι παρτιτούρες του διασώθηκαν και συγκεντρώθηκαν από το Δήμο Ηρακλείου,
για να εκδωθεί μέρος τους με τίτλο Κρητική Μουσική (1) το 1985, με αφορμή τα 25 χρόνια από το θάνατό του.
Το βιβλίο προλογίζουν ο Γεώργιος Αμαριανάκης και ο Κωστής Φραγκούλης.

Οι «Κοντυλιές» του Καλογερίδη έχουν μείνει παροιμιώδης και σίγουρα έχουν στιγματίσει την μουσική ιστορία της Κρήτης.
 Δισκογραφικά μπορείτε να απολαύσετε αυτόν τον «Δάσκαλο του βιολιού» στην πολύ γνωστή έκδοση από το Κρητικό Μουσικό Εργαστήρι με τίτλο «Πρωτομάστορες».
Το cd Νο10 μεταξύ άλλων περιέχει και ένα δείγμα από το έργο του Στρατή Καλογερίδη σε πέντε μόλις μελωδίες. Σε μια από αυτές τις μελωδίες τραγουδούν και οι αδερφές Παπαδάκη.
Ο καλλιτέχνης που χάραξε μια ανεπανάληπτη πορεία και άφησε ένα τόσο πλούσιο και σημαντικό έργο πίσω του είχε δύο βιολιά στην κατοχή του.
Το ένα από αυτά αναγκάστηκε να το πουλήσει αντί 7.000 δρχ όταν προσεβλήθει από καρκίνο και μετέβει στην Αθήνα για να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα που ποτέ όμως δεν ξεπέρασε.

Πρέπει να πούμε ότι ο Στρατής Καλογερίδης είχε κατηγορηθεί από πολλούς ανθρώπους της μουσικής μεταξύ των οποίων και κάποιοι αλαζόνες μουσικολόγοι που υποστήριζαν μεταξύ άλλων ότι ο Καλογερίδης
ήταν εκτροχιαστής» μουσικός με ευρωπαϊκή κουλτούρα, ξένη ως προς την γνήσια κρητική και ασφαλώς οι εκτελέσεις των κοντυλιών αποδόθηκαν
από τον συντάκτη του κειμένου σαν «εξευγενισμένες» και «φολκλορικές». Ο λυρισμός είναι ένα στοιχείο που υπάρχει αιώνες τώρα στα μουσικά μονοπάτια της ανατολικής Κρήτης και ιδιαιτέρως  του Λασιθίου.
Ο λυρισμός λοιπόν κυριαρχούσε και συνεχίζει να κυριαρχεί στο ύφος των μουσικών μοτίβων του Λασιθίου. Αυτός λοιπόν ο λυρισμός ήρθε και «έδεσε» με την ήδη σωστή μουσική παιδεία του Καλογερίδη,
σε πλήρη αρμονία με την ήδη παραδοσιακή έκφραση. Αλλά αν ανατρέξουμε σε μουσικούς του Λασιθίου της ίδιας περιόδου θα παρατηρήσουμε σχεδόν την ίδια ακουστική με αυτήν του Καλογερίδη,
 ο οποίος διέσωσε και διασκεύασε πλήθος από κοντυλιές, προσθέτοντας σίγουρα το προσωπικό του ύφος,
χωρίς όμως να προσβάλλει την γνήσια μορφή τους. Αυτές λοιπόν οι ηχογραφήσεις του χαρακτηρίστηκαν ως «φολκλορικές».
Ίσως αυτό να το είπε έτσι ο μουσικολόγος και συντάκτης της κριτικής γιατί μάλλον μόνο «φολκλορικά» και όχι γνήσια είχε συνηθίσει να ακούει τις κοντυλιές,
παραβλέποντας σίγουρα την πρωταρχική τους δομή και απόδοση όπως διασώζεται αυτή στο Λασίθι (βιολί, νταουλάκι, μαντολίνο, κιθάρα).

Στις 25 Ιουλίου του 1960 ο «Σπουδαγμένος Μουσικός της Σητείας» άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 77 ετών χτυπημένος από την επάρατο νόσο.
Η κηδεία του έγινε στο Νεκροταφείο της Καλλιθέας. O Ευστράτιος Καλογερίδης είναι ο άνθρωπος που σημάδεψε την Μουσική ιστορία της Ανατολικής Κρήτης και θα αποτελεί πάντα σύμβολο για αυτήν.
Αξίζει κλείνοντας να πούμε ότι έχουν πραγματοποιηθεί αρκετές τιμητικές βραδυές από διάφορους φορείς για τον Καλογερίδη,
όπως και για τον Δερμιτζογιάννη τον άλλο μεγάλο «τροβαδούρο» από την Μαρωνιά Σητείας.

Ευχαριστώ πολύ έναν καλό φίλο για την βοήθεια του στην συλλογή χρήσιμων πληροφοριών του παραπάνω άρθρου που δεν θέλει να γραφτεί το όνομά του στις πηγές.
 Παρ’ όλα αυτά δεν μπορώ να μην αναφέρω έστω αυτό το ελάχιστο ευχαριστώ, δημόσια προς τιμήν του.

Πηγές: Προσωπικό Αρχείο Γράφοντα, Διασωθείσα Προφορική Παράδοση.
Δικτυακοί Τόποι: www.kritikiparadosi.gr

 www.cretan-music.gr, www.cretanmusic.gr
www.mesogiostiskritis.gr

www.erotokritosxoreutiko.gr